Verplichte certificering van installateur zonnepanelen: ‘Een noodzaak voor de zonne-energiesector’

De stormloop op zonnepanelen die werd veroorzaakt door de energiecrisis, heeft in de afgelopen anderhalf jaar geleid tot de toetreding van een groot aantal nieuwkomers in de zonnepaneelmarkt. En dat is niet zonder gevolgen gebleven. Zo voerde de arbeidsinspectie naar aanleiding van een 40-tal ongelukken de controles op en pleitte installateurskoepel Techniek Nederland voor maatregelen.

Iedereen in Nederland kan momenteel zonnepanelen installeren, zonder enige vorm van verplichte certificering of vakbekwaamheid. Doekle Terpstra, voorzitter van Techniek Nederland, riep de Nederlandse overheid op om in actie te komen en een verplichte erkenning in te voeren. Stichting Aruna – die nastreeft dat alle zonnepanelen veilig op daken worden geïnstalleerd en dat de regels hiervoor in Europa gelijk worden getrokken – voegt zich nu bij Techniek Nederland. 

Stijn Vos, voorzitter van de Stichting Aruna, benadrukt het belang van het beschermen van het beroep zonnepaneelinstallateur. Het vrijblijvend karakter van het beroep brengt volgens hem gevaren met zich mee, want ongekwalificeerde nieuwkomers kunnen de sector zonder opleiding betreden. Het streven naar een beschermd beroep ziet Vos daarom als een waarborg voor veiligheid en vakbekwaamheid, terwijl het de installateurs beschermt tegen oneerlijke concurrentie.

‘Als het beroep niet langer vrij is, wordt het voor installateurs een voorwaarde om een cursus of opleiding te volgen, wat de vakbekwaamheid en veiligheid waarborgt’, aldus Vos. ‘Tegelijkertijd mag deze overgang de energietransitie niet vertragen en de sector moet voldoende voorbereidingstijd krijgen om beperkingen en verstoringen te minimaliseren.’

Wat betreft Europese certificeringen voor zonnepaneelmonteurs benadrukt Vos de behoefte aan harmonisatie. Momenteel variëren de regelingen sterk per land. ‘In België is er bijvoorbeeld voor gekozen om een verplichte inspectie (red. de AREI-kuering) te laten uitvoeren voordat een elektrische installatie mag worden aangesloten op het stroomnet. In andere landen controleren lokale gemeenteambtenaren of de installatie voldoet aan de vergunningseisen.’ 

Een uniforme Europese aanpak is volgens Vos essentieel voor veilige installaties en de benodigde vaardigheden van installateurs. ‘Wij zijn actief betrokken bij gesprekken op Europees niveau en werken samen met internationale partijen om de ontwikkelde oplossingen op dat niveau toepasbaar te maken.’

Terwijl Stichting Aruna zich sterk maakt voor de verbetering van de installatiekwaliteit van zonnepanelen, dringt zich de vraag op hoe dit te realiseren? In de roep naar een beschermde zonne-energiesector, zijn volgens opleiders in de sector hybride leermethoden de sleutel tot het succes. Rutger Laman Trip, mede-oprichter van het digitale leerplatform Chapter, hierover: ‘Hybride leren – een slimme mix van traditionele en online educatie – blijkt een belangrijk ingrediënt in de inspanningen om de installatiekwaliteit van zonnepanelen te verhogen, waardoor minder theoretische opleidingstijd in leslokalen doorgebracht hoeft te worden. Daarnaast is dit ook de enige manier om op grote schaal de vakmensen die nog niet gecertificeerd zijn te bereiken.’

BDA Dak- en Gevelopleidingen en Chapter en hebben de handen ineengeslagen om een hybride leerweg aan te bieden en daarmee een verandering teweeg te brengen in de certificering van installateurs. ‘Monteurs kunnen nu via het Chapter-leerplatform de benodigde theoretische kennis opdoen, waarmee ze de oorspronkelijke 2 daagse theoretische scholing voor “1e monteur op dak” in de lesbanken niet meer hoeven te doen’, duidt Laman Trip. ‘De praktijktraining en het InstallQ-examen kunnen nu, na het behalen van het theorie-examen, in slechts 1 dag bij BDA worden afgerond.’

Deze aanpak biedt monteurs een laagdrempeligere toegang tot uitgebreide training en zorgt daarnaast voor een besparing op tijd en kosten. Laman Trip: ‘Het stelt monteurs in staat om hun certificeringstraject efficiënter te doorlopen terwijl ze hun huidige werkzaamheden voortzetten. Hiermee zouden dus 2 à 3 keer zoveel mensen de weg naar certificering kunnen doorlopen in dezelfde tijdspanne.’

Zowel Vos als Paul Verkaik van BDA Dak- en Gevelopleidingen refereren aan de markt voor cv-ketels. In 2012 kwamen bij een noodlottig ongeval in Huizen 2 kinderen om het leven. Daarbij was er sprake van koolmonoxide-vergiftiging.

‘De politiek heeft toen actie ondernomen, waardoor het nu voor werk aan cv-ketels verplicht is om aan kwaliteitseisen te voldoen’, duidt Vos. ‘Bij de invoering is een aantal zaken niet goed gegaan, en daar kunnen we in de zonne-energiesector ons voordeel mee doen.’ Verkaik: ‘Als er straks huizen afbranden door fouten die in de meterkast zijn gemaakt bij het installeren van zonnepanelen, zal politiek Den Haag reageren en van zonnestroominstallateur een beschermd beroep maken.’ 

Verkaik wijst op de risico’s die momenteel ontstaan door niet-gecertificeerde monteurs die onachtzaam omgaan met veiligheid, de waterdichtheid van daken en elektrotechnische installaties. ‘Dat brengt een potentieel gevaar met zich mee. Het gebrek aan vakbekwaamheid heeft geleid tot talloze installaties van lage kwaliteit.’

Hoewel er in het verleden pogingen zijn geweest om het beroep van zonnepaneelmonteur te beschermen, is dat vooralsnog niet gebeurd. ‘Nederland heeft terughoudendheid getoond vanwege zorgen over bureaucratische rompslomp’, duidt Verkaik. ‘Bovendien zou het een negatieve invloed kunnen hebben op de snelheid van de energietransitie door een tekort aan gekwalificeerde monteurs. Echter, het beschermen van dit beroep zou de sector ten goede komen door minder concurrentie van niet-gecertificeerde “cowboys”, wat eerlijke concurrentie zou bevorderen.’ ‘En laten we niet vergeten dat verzekeraars hier ook een steeds grotere rol in zullen spelen’, aldus Verkaik. 

BDA Dak- en Gevelopleidingen heeft nu de samenwerking met Chapter opgezocht als reactie op de veranderende leerbehoeften van de huidige generatie installateurs en een nieuwe generatie die straks nog hard nodig is. In de samenwerking wordt de nadruk gelegd op individuele, op maat gemaakte en dynamische leerervaringen, waarbij wordt gekozen voor hybride leren. 

Daarmee krijgen deelnemers de flexibiliteit om hun opleiding af te stemmen op hun behoeften, herhaling toe te passen in hun eigen tijd en – voor degenen die moeite hebben om hun focus te behouden in het klaslokaal – die in kleine delen op zelf gekozen momenten te doen. De aanpak versnelt volgens de 2 bedrijven het certificeringsproces en maakt het gemakkelijker voor mensen om aan te tonen dat ze up-to-date zijn en voldoende kennis hebben. Verkaik: ‘Onze samenwerking is een mogelijkheid om een groter aantal mensen te certificeren en tegelijkertijd te zorgen voor continue bijscholing, wat essentieel is in een steeds evoluerende sector zoals de zonne-energiesector. Hierdoor kunnen professionals hun kennis actueel houden en blijven voldoen aan de vereiste normen en veiligheidsvoorschriften.’

‘Laat het duidelijk zijn dat verplichte certificering van zonnepaneelmonteurs geen beperking hoeft te zijn, maar een investering is in een duurzame toekomst’, besluit Laman Trip. ‘Het zal de groei van de sector ondersteunen, deze aantrekkelijker maken om in te werken, de kwaliteit van installaties waarborgen en bovenal, de veiligheid van de installateurs en de consument verbeteren. Het is tijd om de discussie over kwaliteit in de zonne-energiesector te beëindigen en te evolueren naar een sector die gedreven wordt door vakmanschap, integriteit en duurzaamheid.’